การใช้ชีวิตท่ามกลางสิ่งแวดล้อมและปัจจัยเสี่ยงต่อสุขภาพมากมายในปัจจุบัน ส่งผลให้พระสงฆ์ไทยต้องเผชิญปัญหาสุขภาพและการเจ็บป่วยเรื้อรังมากขึ้นกว่าในอดีต จากผลสำรวจพบว่ามีพระสงฆ์จำนวนมากไม่สามารถเข้าถึงการตรวจสุขภาพประจำปีและการขาดโอกาสในการรับการถวายความรู้เรื่องการดูแลตนเอง ส่งผลให้เกิดปัญหาสะสม บางรูปเป็นโรคเรื้อรังหรือมีร่างกายเจ็บป่วยจนยากเกินแก้ไข ทั้งหมดนี้จึงเป็นที่มาของโครงการ “นวัตกรรมการดูแลสุขภาพ ส่งเสริมสุขภาพอย่างยั่งยืนสำหรับพระสงฆ์”

รศ.พญ.อรุโณทัย ศิริอัศวกุล ผู้ช่วยคณบดีฝ่ายวิชาการ  คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ในฐานะผู้ริเริ่มโครงการ กล่าวว่าต้นเหตุของโรคภัยไข้เจ็บที่เกิดขึ้นกับพระสงฆ์ ส่วนหนึ่งเกิดจากการขาดองค์ความรู้ที่ทันสมัยในการดูแลสุขภาพตนเองและยังไม่มีการบูรณาการระบบการส่งเสริมสุขภาพสำหรับพระสงฆ์ในภาพรวม

“จุดเริ่มต้นมาจากการที่เราอยากให้พระสงฆ์ท่านดูแลตัวเอง เพราะโรคส่วนใหญ่ที่พระสงฆ์เผชิญอยู่ เกิดจากพฤติกรรมเสี่ยงที่มาจากการฉันอาหารและการมีกิจกรรมทางกายที่ไม่เพียงพอ เมื่อประชาชนนำอาหารมาทำบุญตักบาตร  ญาติโยมถวายอะไรมาก็ฉันแบบนั้น  ซึ่งพระท่านมีความเมตตา ไม่เลือกฉัน แต่จะรับตามที่โยมถวาย จึงทำให้เกิดปัญหาสุขภาพตามมา ทั้งเบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคอ้วน ซึ่งนวัตกรรมที่เราสร้างขึ้นก็เพื่อที่จะเป็นต้นแบบของระบบที่จะแสดงการดูแลสุขภาพได้ด้วยตนเองอย่างครบวงจร ทั้งนี้ต้องได้รับการสนับสนุนจากทุกภาคส่วน ไม่ว่าจะเป็น ฝ่ายสงฆ์ ฝ่ายบุคลากรทางแพทย์และสาธารณสุข รวมถึงภาคประชาชนและสังคมซึ่งเป็นส่วนสำคัญ”   
ดังนั้นนวัตกรรมการดูแลสุขภาพและส่งเสริมสุขภาพอย่างยั่งยืนสำหรับพระสงฆ์ ที่คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาลกำลังจัดทำอยู่จะเน้นไปที่การส่งเสริมสุขภาพระดับบุคคล เพื่อป้องกันและรับมือกับความเสี่ยงในเรื่องสุขภาพ ไม่ได้มุ่งเน้นไปที่การรักษา ยกตัวอย่างเช่น แอปพลิเคชัน ‘MONK มีสุข’ เป็น online คอมมูนิตี้ หรือศูนย์กลางสุขภาพของพระสงฆ์ สามารถแชทสอบถามปัญหาสุขภาพ ทั้งยังเป็นแหล่งรวบรวมองค์ความรู้ที่อัพเดทจากวิทยากรผู้ทรงคุณวุฒิ รวมถึงนวัตกรรมที่กำลังพัฒนาร่วมกับภาคเอกชนอย่าง ‘เทเลเมดิซีน’ เครื่องตรวจสุขภาพพระสงฆ์ทางไกล นาฬิกาสมาร์ทวอทช์ ฯลฯ  ซึ่งกว่าจะมาถึงจุดนี้ได้ไม่ใช่เรื่องง่ายเลย

“ช่วงเริ่มต้นเมื่อ 4  ปีที่แล้ว การส่งเสริมการนำนวัตกรรมมาใช้ในการดูแลสุขภาพสำหรับพระสงฆ์ยังเป็นไปอย่างยากลำบาก เพราะด้วยวิถีชีวิตของพระสงฆ์กับเรื่องดิจิตัลนั้นมีอะไรหลายอย่างที่เราต้องนำมาพิจารณาว่าเทคโนโลยีที่นำเสนอใช้ได้หรือใช้ไม่ได้ แต่เราก็มีองค์ความรู้ที่ชัดเจนว่า เทคโนโลยีสามารถช่วยเรื่องส่งเสริมสุขภาพในภาคประชาชน และเมื่อนำมาใช้กับพระสงฆ์ คณะทำงานจะต้องศึกษาเรื่องการใช้งานให้สอดคล้องกับหลักพระธรรมวินัยเพิ่มเติม ซึ่งก็ต้องใช้เวลานานพอสมควร เป้าหมายของเราคือตั้งใจจะประยุกต์การใช้งานผลิตภัณฑ์หรือปรับกระบวนการเชิงระบบเพื่อช่วยให้พระสงฆ์สุขภาพดี ไม่ว่าจะเป็นการสร้างชุมชนออนไลน์เกี่ยวกับเรื่องสุขภาพของพระสงฆ์ คู่มือการดูแลสุขภาพสำหรับพระสงฆ์สูงวัย และการจัดทำสื่อสำหรับพระสงฆ์ที่เป็นโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง ซึ่งเรามุ่งเน้นการสร้างผลิตภัณฑ์ที่ทรงพลัง มีประโยชน์ สามารถนำไปปฏิบัติและใช้ได้จริง”

อย่างไรก็ตาม โครงการนวัตกรรมการดูแลสุขภาพ ส่งเสริมสุขภาพอย่างยั่งยืนสำหรับพระสงฆ์ คงจะเกิดขึ้นไม่ได้หากไม่ได้รับการสนับสนุนจากองค์กรพันธมิตรหลายภาคส่วน โดยหนึ่งในกำลังสำคัญที่ช่วยผลักดันโครงการนี้คือ สำนักสนับสนุนสุขภาวะองค์กร หรือ สำนัก 8 ภายใต้สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ที่ให้การสนับสนุนทั้งทุนในการจัดทำโครงการเพื่อนำเทคโนโลยีมาปรับใช้ในการดูแลสุขภาพในพระสงฆ์และการแนะนำเครือข่ายที่มีจุดมุ่งหมายร่วมกัน ทำให้มีการเสริมพลังอย่างมากและเรากำลังก้าวไปสู่การจัดทำระบบที่มีความยั่งยืน 

นพ.พงศ์เทพ วงศ์วัชรไพบูลย์ ผู้จัดการกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) กล่าวถึงโครงการนี้ว่าที่ผ่านมามีการรายงานอย่างต่อเนื่องถึงการเพิ่มขึ้นของโรคติดต่อไม่เรื้อรัง (NCDs) ดังนั้นการป้องกันก่อนเกิดโรคจึงเป็นสิ่งที่สำคัญ ทั้งด้านการเพิ่มกิจกรรมทางกาย และภาวะโภชนาการ โดยดำเนินการผ่านโครงการ ‘สงฆ์ไทยไกลโรค’ และ ‘เณรกล้าโภชนาดี’ 

“สสส. อาจไม่ใช่องค์กรที่มีลักษณะของการให้บริการ แต่เราพยายามเข้าไปหนุนเสริมและสนับสนุน โดยเฉพาะการเชื่อมองค์ความรู้และงานสื่อสารมารวมเป็นนวัตกรรมทางการแพทย์ใหม่ๆ  เช่นแอปพลิเคชั่น หรืออาร์มแบนด์  เพื่อประมวลสุขภาพพระสงฆ์ ตรงนี้เป็นเรื่องสำคัญที่จะช่วยปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพได้”  
ขณะที่ นายพงษ์ศักดิ์ ธงรัตนะ ผู้อำนวยการสำนักสนับสนุนสุขภาวะองค์กร

 (สำนัก 8) สสส. ขยายความถึงบทบาทในการขับเคลื่อนงานสร้างเสริมสุขภาพสงฆ์ไทยว่า “โครงการนวัตกรรมการดูแลสุขภาพ ส่งเสริมสุขภาพอย่างยั่งยืนสำหรับพระสงฆ์ เป็นโครงการที่นำเอาเทคโนโลยีหรือที่เราเรียกว่า ‘นวัตกรรมการดูแลสุขภาพพระสงฆ์’ เข้ามาตรวจสุขภาพของพระสงฆ์ เพื่อบันทึกและเก็บข้อมูลเกี่ยวกับสุขภาพ การใช้ยา รวมถึงโรคประจำตัวของพระสงฆ์แต่ละรูป ก่อนจะนำผลลัพธ์ที่ได้ไปเชื่อมโยงกับนวัตกรรมที่เรามี 

“เครื่องมือนี้จะทำให้พระสงฆ์ไแต่ละท่านได้รับรู้และตระหนักถึงปัญหาสุขภาพของตัวเอง อธิบายง่ายๆ คือการทำเครื่องมือเคลื่อนที่ขึ้นมาเพื่อพาโรงพยาบาลไปหาพระนั่นเอง ปัจจุบันแม้จะเป็นเพียงการนำร่อง แต่ต่อไปในอนาคตเราก็อยากขยายผลและนำนวัตกรรมสุขภาพที่ผลิตโดยเครือข่ายของคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาลนี้ไปใช้ประโยชน์กับพระสงฆ์ทั่วประเทศ นอกจากนี้เรายังมองไปถึงการขยายผลเพื่อที่จะสามารถเชื่อมระบบสุขภาพต่างๆ เข้าไว้ให้พระสงฆ์ได้ชั่ง ตวง วัด หรือสอบถามปัญหาสุขภาพเบื้องต้นบนนวัตกรรมที่เรามี” 

ผู้อำนวยการพงษ์ศักดิ์ กล่าวทิ้งท้ายไว้เช่นนั้น สอดคล้องกับ รศ.พญ.อรุโณทัย ที่มุ่งมั่นตั้งใจสร้างนวัตกรรมใหม่ๆ ขึ้นมา เพื่อเป็นเกราะป้องกันให้องค์กรสงฆ์ห่างไกล